برآورد فرسایش و رسوب زایی حوضه آبریز سد کلان (جنوب ملایر) به روش mpsiac با استفاده از gis و تعیین منشا رسوبات حوضه

حوضه آبخیز سد کلان با مساحت 394.5 کیلومتر مربع در جنوب شهرستان ملایر واقع شده است. ارتفاع این حوضه از سطح دریا بین 1876 تا 2724 متر بوده و در زون ساختاری سنندج- سیرجان واقع شده است. در این پژوهش، رسوب شناسی، منشا رسوبات و میزان رسوب زایی و فرسایش این حوضه به روش mpsiac مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور مطالعات رسوب شناسی و تعیین منشا، رسوبات بستر و حاشیه کانال اصلی مطالعه شد. بر اساس نتایج حاصل از آنالیز اندازه ذرات، رسوبات این رودخانه عمدتاً از نوع بار بستر گراولی است و روند تغییرات اندازه ذرات از الگوی نمایی کاهش به سمت پایین دست به طور کامل پیروی نمی کند و دارای چهار پیوستگی مجزا که توسط سه ناپیوستگی از هم تفکیک شده اند می باشد. دلیل این ناپیوستگی ها، ورود رسوبات گراولی از شاخه-های فرعی و تغییر در شیب بستر رودخانه است. هر کدام از پیوستگی های مجزا دارای روند ریز شونده به سمت پایین دست است که در اثر جورشدگی انتخابی و سایش ایجاد شده است. مطالعه منشا رسوبات در بخش گراولی و ماسه ای رسوبات بار بستر و به چهار روش مطالعه چشمی، برش نازک، جداسازی کانی های سنگین و آنالیز xrd (نمونه کل و بار معلق) انجام گرفت. خرده سنگ های دگرگونی فراوان ترین نوع ذره در بخش گراولی و ماسه ای (به ترتیب 56 و 35) درصد است که این امر به دلیل گسترش وسیع این واحدها در سطح حوضه و فرسایش پذیری زیاد آن ها است.کم ترین درصد خرده سنگ در بخش ماسه ای مربوط به خرده های آذرین به دلیل دانه درشت بودن و توانایی محدود در ایجاد ذرات در حد ماسه و در بخش گراولی خرده های آهکی است. در بخش کانی های سنگین نیز گارنت و آندالوزیت فراوان-تر از بقیه کانی ها هستند که هر دو منشا دگرگونی دارند. در آنالیز xrd کانی های کوارتز، ایلیت-میکا، پلاژیوکلاز، فلدسپات آلکالن، کلریت و کلسیت به ترتیب فراوان ترین کانی های موجودند. با توجه به این که در حال حاضر سد کلان بر روی رودخانه کلان (جنوب ملایر) در دست ساخت می باشد در این پژوهش میزان فرسایش و رسوب حوضه فوق با استفاده از روش ام پسیاک و در محیط gis مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتیجه به دست آمده نشان داد که میزان رسوب برآورد شده با استفاده از این مدل حدود 122435 متر مکعب در سال می باشد. هم چنین حداقل، حداکثر و متوسط رسوب ویژه به ترتیب 3.23 و5.32 و 4.17 تن در هکتاردر سال برآورد شد. نتایج حاکی از آن است که از بین 7 زیر حوضه تفکیک شده، زیرحوضه های a و‍‍c به ترتیب با 52.31 و 53.79 کیلومتر مربع مساحت (13.25 و 13.63 درصد از وسعت حوضه) بیش ترین حساسیت را به فرسایش و تولید رسوب دارند. را به فرسایش و تولید رسوب دارند